یک) سیر مطالعاتی تفسیر
(برگرفته از کتاب نگرشی دیگر به قرآن)
برای مطالعۀ تفاسیر، تفاسیر کم حجم با متن و محتوای آسان تا تفاسیر مفصّل و فنی وجود دارد که به صورت زیر گزیدهای از آن ارائه میشود:
1. در ابتدا یک تفسیر روان و کم حجم به عنوان شروع مورد استفاده قرار گیرد، هدف: آشنایی اجمالی و به دست آوردن ساختار قرآن و پیامهای الهی به طور کلی و انس اولیه با حقایق و معارف قرآنی. به عنوان نمونه «تفسیرشُبّر» (یک جلدی)، یا خلاصۀ تفسیر نمونه و المیزان که در یک مجلّد به چاپ رسیده است و یا هر قرآن حکیمی که برخی آیات در آن توضیح داده شده است.
2. در مرحلۀ دوم تفسیری مفصّلتر برای بهره گیری بیشتر از آیات لازم است به عنوان مثال: «خلاصۀ تفسیر نمونه» که در پنج مجلد به چاپ رسیده یا «تفسیر جوان» و یا «تفسیر نور» پیشنهاد میگردد.
3. سپس در مرحلۀ سوم: به تفسیری با حجم بیشتر مراجعه شود که به طور تقصیلی، آیات را بررسی کرده و به صورت جزئی و گسترده با دقت بیشتری پیامهای قرآن را بیان نموده باشد. هدف: آشنایی تفصیلی با قرآن و فهم آن. به عنوان مثال «تفسیر نمونه» پیشنهاد میشود.
4. در مرحلۀ چهارم: مراجعه به تفسیری عمیقتر که برداشتهای دقیقتر و عمیق تری از آیات حاصل شود هدف: تعمیق فهم نسبت به حقایق و معارف قرآنی و به دست آوردن روش فهم قرآن به صورت اجمالی. به عنوان نمونه؛ «تفسیر المیزان» تألیف مرحوم علامه طباطبائی و یا «تفسیر تسنیم» که سلسله مباحث عمیق و گستردۀ حضرت آیة الله جوادی آملی دامت برکاته است، پیشنهاد میگردد.
5. در مرحلۀ بعد مطالعه تفسیر موضوعی آیات قرآن برای تحصیل موضوعات قرآنی و نزدیک شدن به جمع بندی آیات و نظرات قرآن کریم در موضوعات مختلف در دستور کار قرار گیرد. به عنوان نمونه کتب «پیام قرآن» (تفسیر موضوعی آیت الله مکارم شیرازی)؛ تفسیر موضوعی حضرت آیت الله سبحانی و تفسیر موضوعی حضرت آیت الله جوادی آملی و تفسیر موضوعی حضرت آیة الله مصباح یزدی پیشنهاد میگردد.
ادامۀ این مسیر، مطالعات و تحقیقات تخصصی برای فهم و برداشت از قرآن میباشد که برای کسانی که خواهان کار تخصصی در این حیطه میباشند، لازم است.
(برگرفته از کتاب نگرشی دیگر به قرآن)
1. تفسیر المیزان، جلد 1 (ذیل آیه 23 سوره مبارکه بقره)
2. نور ملکوت قرآن، مرحوم علامه طهرانی
3. البیان، مرحوم آیتاللَّه خویى، ج 1
4. قرآن در قرآن، آیت الله جوادی آملی
5. التمهید فی علوم القرآن، مرحوم آیت الله معرفت، ج 4 و 5 و 6
6. محاضرات، استاد جعفر سبحانى، ج 3
7. قرآن و آخرین پیامبر؛ آیتاللَّه مکارم شیرازى
8. قرآن شناسی، آیت الله مصباح یزدی
9. مدخل تفسیر قرآن، مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی
10. اعجاز در قرآن کریم، حسن عرفان
11. اعجاز علمی قرآن، محمد علی رضائی اصفهانی
12. معجزه بزرگ، محمد ابوزهره
13. وحى و نبوت، شهید مرتضى مطهرى
14. عظمت قرآن، سید مرتضى توسلیان
15. درسهایى پیرامون شناخت قرآن، جمعى از نویسندگان «در راه حق»
16. درباره شناخت قرآن، محمد على گرامى
17. پژوهشى پیرامون قرآن و پیامبر، فخرالدین حجازى
18. تأملى در آفاق اعجاز قرآن، سیدرضا مؤدب
19. اعجاز قرآن در نظر اهل بیت علیهم السلام، سید رضا مؤدب
20. عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن، جان دیورت پورت
21. مقایسهاى میان تورات انجیل قرآن و علم، موریس بوکاى ترجمه مهندس ذبیحالله دبیر