مجلس سوم

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا أبی القاسم المصطفی محمد

و علی آله الطیبین الطاهرین و لعنة الله علی أعدائهم أجمعین

اللَّهُمَّ صَلِّ‏ عَلَى‏ عَلِيٍّ‏ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ‏ عَبْدِكَ وَ وَلِيِّكَ وَ خَلِیفَتِكَ وَ حُجَّتِكَ ‏

صَلَاةً لَا يَقْوَى‏ عَلَى إِحْصَائِهَا غَیْرُکَ

هدیه به پیشگاه مطهر و ملکوتی امیرالمؤمنین  علیه السلام صلواتی عنایت بفرمایید.

صلوات عاشقانه بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام از هفت آسمان گذر می­کند

صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیه السلام اگر با عشق باشد ـ یعنی صلوات عاشقانه؛  مثل دعای مادری که بچه‌اش را دوست دارد و در حقش دعا می‌کند ـ از شعاع آسمان‌ها و هفت آسمان فراتر می‌رود.

هدیه به پیشگاه امیرالمؤمنین علیه السلام صلواتی عاشقانه و باتوجه عنایت بفرمایید.

با اینکه بنا داشتیم در این جلسات راه‌های شناخت و انس و قرب به اهل بیت علیه السلام را بگوییم، اما هرچه حساب کردیم، دیدیم خلاصه‌اش را هم نمی‌توان گفت! و حداقل یک دهه‌ای را باید گفتگو کنیم. ان‌شاءالله می­گذاریم در موقعیتی که به مدد اهل بیت علیه السلام دور‌هم جمع شدیم، راجع به راه‌های شناخت و قرب قلبی و عقلی به اهل بیت علیه السلام گفتگو می‌کنیم. گفتیم که چهارده راه است و محورهایی دارد که باید توضیح داده شود.

توضیح مختصر اصطلاح «جَرْی» و «تطبیق» در قالب چند مثال

در جلسۀ گذشته به مبنایی از مبانی فهم قرآن یک اشاره‌ای کردیم. این بحث در حد اشاره بود؛ و اما بحث دقیق و فنی اصطلاح «جَرْی» و «تطبیق» باید در زمان مفصلی انجام شود. شاید مطلب با مثال روشن شود؛ چون جَرْی انواعی دارد و اینکه فرقش با تفسیر و تأویل در چیست؟ باید روشن شود. البته فعلاً بحث ما این نیست؛ فقط از باب اشاره چند مثال ذکر می­کنیم:

مثال اول:

ممکن است شما در بعضی از آیات ملاحظه کنید که اهل بیت علیه السلام فرموده­اند که            ـ مثلاً ـ در سورۀ مبارکۀ حمد، مراد از «مَغْضُوب» یهود، و مراد از «ضالّ» نصاری است؛^[1] یک جای دیگر می‌بینید که «مَغْضُوب» را غاصبین خلافت تطبیق داده‌اند؛^[2] در یک روایت دیگر می‌بینید که «مَغْضُوب» و «ضالّ» ـ هر دو ـ را به مشرکین نسبت داده­اند.^[3]

مثال دوم:

در آیۀ معروفی که می‌فرماید: فَسۡ‍ـَٔلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلذِّكۡرِ، از اهل ذکر سؤال کنید؛ وقتی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که این آیه به اهل کتاب نظر دارد:

وَ مَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ إِلَّا رِجَالٗا نُّوحِيٓ إِلَيۡهِمۡۖ فَسۡ‍ـَٔلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلذِّكۡرِ إِن كُنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ ^[4]

قبل از تو این‌گونه بوده که وحـی می‌کردیم به افـرادی که برمی‌گزیدیـم. پس اگر شـک

دارید ـ خطاب به کفار است ـ بروید و از اهل کتاب بپرسید که انبیاءعلیهم السلام چه کار کردند! نبوت، یک کار جدید و تازه‌ای که نیست.

پس در یک بیان اهل ذکر را به اهل کتاب تطبیق می‌کند. اما در بعضی از روایات می­بینیم که فرموده­اند: مراد از اهل ذکر، اهل بیت علیه السلام هستند.^[5] ممکن است که مثلاً یک تطبیق دیگری هم شده باشد.

مثال سوم:

یکی از یاران امام صادقعلیه السلام  به نام عبدالله بن سنان، خدمت حضرت رسید و عرض کرد: اینکه قرآن می­فرماید: ثُمَّ لۡيَقۡضُواْ تَفَثَهُمۡ وَلۡيُوفُواْ نُذُورَهُمۡ وَلۡيَطَّوَّفُواْ بِٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ^[6]، حاجی‌ها بعد از عرفات و مشعر و منا و قربانی کردن، باید لِيَقۡضُواْ تَفَثَهُمۡ، ـ تفث یعنی چرک ـ باید چرک‌ها و زوائد بدنشان را بزدایند؛ که مقصود همین کوتاه کردن مو و شارب و ناخن گرفتن و این‌هاست؛ ما از شما این‌گونه یاد گرفتیم که لِيَقۡضُواْ تَفَثَهُمۡ یعنی حاجیان ناخن و شارب و موی خود را کوتاه کنند!

حضرت فرمودند: درست است.

بعد عرض کرد: اما ذَریح مُحارِبیّ ـ که از شاگردان خاص امام صادق علیه السلام است ـ یک‌طور دیگری می‌گفت! او می­گوید: مراد از لِيَقۡضُواْ تَفَثَهُمۡ این است که با امامشان ملاقات

کنند! مو و شارب و ناخن کوتاه کردن چه ربطی به ملاقات اما دارد؟!

حضرت فرمودند: «صَدَقَ ذَرِيحٌ وَ صَدَقْتَ»^[7] تو درست می­گویی، ذریح هم درست می­گوید! بعد حضرت فرمودند: البته ذریح سطح فهمی دارد که دیگران چنین تحملی بر فهم معارف ندارند.

یک آیۀ واحدی است که مفهوم آن هم چرک زدایی است؛ چگونه است که یک‌بار تفسیر می‌شود به ناخن گرفتن، و یک‌بار تطبیق داده می‌شود به لقاء امام علیه السلام ؟!

می­خواهیم این مطلب را عرض کنیم که وقتی جَرْی و تطبیق صورت می‌گیرد، به این معنا نیست که تفسیر مفهومی آیه همین است. بلکه تفسیر مفهومی آیه، همان است که در تفاسیر گفته می‌شود؛ تفسیر و مفهوم آیه آن است که چرک بزدایند. اما چون قرآن مصادیق متعددی را ناظر است ـ هم در سطوح طولی و هم در سطوح عرضی ـ و برای فرد خاص و موقعیت و سطح خاص نازل نشده است، لذا صرفاً یک کتاب تاریخی نیست، بلکه جریان دارد. مثل جریان شب و روز، همان طوری که خورشید بر هر کسی که بتابد، در آن موقعیت شامل حال او نیز می‌شود.